Een student uit onze opleiding wees ons op het boek de 'Nachttrein naar Lissabon', van Pascal Mercier en vertelde dat hij veel van psychodrama daarin herkende. Pascal Mercier is het pseudoniem van Pierre Bieri, die als hoogleraar filosofie verbonden was aan de Vrije Universiteit van Berlijn. Hij heeft ook het filosofische werk 'Het handboek van de vrijheid' geschreven. [php]if (function_exists('HAG_Breadcrumbs')) { HAG_Breadcrumbs(array( 'prefix' => 'U bent hier: ')); }[/php]

Een psychodramatisch moment in Lissabon

In dit boek wordt een indrukwekkend 'psychodramatisch moment' (op pagina 79-83) omschreven, waarop de schrijver een ontmoeting tussen twee vreemden beschrijft, voor de ruit van een etalage in de stad Lissabon. In dit stuk gaat hij dieper in op de vraag 'wie we van binnen zijn en hoe we van buiten gezien worden'. Naar aanleiding van dit verhaal volgt hieronder een beschrijving over het thema Intern Zelf en Extern Zelf, en de methode "Rolwissel" die in psychodrama veel gebruikt wordt. Tevens leggen wij iets uit over het belangrijke begrip 'Surplus Reality' van Moreno.

Het Intern Zelfbeeld versus Extern Zelfbeeld

Een wezenlijke vraag die ons onvermijdelijk bezighoudt is: komen we uiterlijk anders over dan we ons van binnen voelen; is het innerlijk meer waarachtig dan het uiterlijk, of zijn beide echt. Soms is het duidelijk. Neem het moment op een zonnige zaterdagmorgen dat je fluitend je broodjes gaat halen bij de bakker om de hoek. Ondanks de grote drukte, die je niet verwacht had, geniet je van de broodgeur, bekijk je al die verse broden die liggen te lonken op grote brede houten planken in de winkel. Het water loopt je al in de mond. Je maakt ondertussen een praatje met een medebewoner uit de straat. In je achterhoofd bedenk je dat de koffie inmiddels al ruim een half uur thuis op je staat te wachten. En dan ben je eindelijk (!) aan de beurt, ………..op dat moment dringt zich iemand onbeschaamd voor. Je hebt je echter voorgenomen dat niets of niemand deze prachtige ochtend gaat verstoren, je wilt je ook niet laten kennen. Je beheerst jezelf en zegt beleefd: "Ga uw gang". Geen vuiltje aan de lucht lijkt het. Tegelijkertijd begint van binnen je hart te bonzen. Je mobiliseert onder je ruimzittende kleding en de schijn van rust, al je spieren om deze persoon door de deur naar buiten te werken. Uiterlijk blijf je volkomen vriendelijk. Maar zodra je thuis bent loop je boos rond en bedenkt hoe je deze voordringer boos had willen aanspreken. Je Interne Zelf neemt het daar de rest van de ochtend, volledig over. Als je dit structureel overkomt in allerlei situaties biedt psychodrama eenvoudige methodieken om dit uit te werken; via de interne dialoog en een rollenspel. Of door te werken in 'surplus reality'. (Onderaan het artikel leggen we uit wat dit betekent). Het opzetten van een masker heeft echter ook vele sociale en strategische functies, evenals het voor onze beschaving ook noodzakelijk is dat we ons kunnen beheersen. Dit plaatst ons dus voor dilemma's. Leni Verhofstadt- Denève beschrijft het in haar boek 'Zelfreflectie en persoonsontwikkeling. Een handboek voor ontwikkelingsgerichte psychotherapie'(1988, 2001) als volgt: "In menig opzicht zijn wij voortdurend acteurs (zie Laing, 1972). In de hoop op een positieve evaluatie door diverse anderen komen wij ertoe interne aspecten van het Zelfbeeld ( waarvan wij vrezen dat ze in bepaalde situatie minder geapprecieerd zullen worden) te verbergen. Wij zullen ons anders voordoen dan wij (reëel) vermoeden te zijn. In dat geval ervaren wij een tegenstelling tussen het extern 'gespeelde' en het intern ervaren Zelfbeeld. Sommige mensen zijn zeer bedreven in het hanteren van technieken om hun innerlijk zelf te verbergen en vinden deze tegenstelling niet hinderlijk. Anderen daarentegen ervaren de discrepantie tussen intern en extern zelfbeeld als een ethische belasting". Tegelijkertijd gaat het over nog een dieperliggende vraag namelijk: of we in staat zijn in ons 'diepere zelf' gekend te worden door de ander. We kunnen daar erg naar verlangen, maar we hebben ook de behoefte, of bevinden ons in situaties waar het nodig is, ons zelf te verbergen. In hoeverre kunnen we ons daarin bewust communicatief sturen? En kennen wij de innerlijke werkelijkheid van ons zelf en van onze dierbaren wel voldoende? Zijn we in staat om in de schoenen van de ander te gaan staan? Kunnen we werkelijk meevoelen met onze collega's, vrienden en familie? In psychodrama zijn deze vragen voortdurend aan de orde. Een daarbij veel gebruikte techniek in psychodrama, is de rolwissel.